De verlaging van de rente tot onder de nul in Japan heeft het onderwerp negatieve rente volop in de aandacht gebracht. Dit terwijl negatieve rentes in Europa al bijna twee jaar onderdeel van de gereedschapskist van centrale banken zijn. Zeven vragen over negatieve rente.
Welke rente gaat het eigenlijk over?
Als economen het hebben over ‘het rentetarief van de centrale bank’ gaat het bijna altijd over rente die banken betalen voor kortlopende tegoeden die ze bij of via de centrale bank aantrekken. Bij de ECB heet dit de basisherfinancieringsrente.
Dat is een iets andere faciliteit dan de rente die onder de nul is gezakt, de depositorente. Het gaat daarbij om de rente die banken ontvangen of, in dit geval, de vergoeding die ze betalen als ze geld bij de centrale bank stallen.
Welke centrale banken hanteren negatieve rentes?
De ECB voerde in juni 2014 al een negatieve depositorente in. De Deense, Zwitserse en Zweedse centrale banken volgden vrij snel daarna. De Japanse centrale bank plaatste zich onlangs in het rijtje.
Wat is het doel van het verlagen van de depositorente?
Voor de ECB gaat erom de inflatie aan te jagen richting de doelstelling van 2 procent. Daarnaast moet het bijdragen aan de economische groei. De theorie is dat banken gedwongen worden geld uit te lenen in plaats van het bij de centrale bank te parkeren, wat goed zou zijn voor de economie. In Denemarken, Zwitserland en Zweden gaat het de centrale banken er meer om de munt te verzwakken ten opzichte van de euro.
Bereiken centrale banken hun doelen?
De laatste drie grotendeels wel. De Deense munt is gekoppeld aan de euro en die koppeling staat nog overeind ondanks flinke druk begin vorig jaar. Zwitserland heeft een jaar geleden de koppeling met de euro losgelaten, wat leidde tot een stijging van de frank tegen de euro. Een groot deel van de stijging is sindsdien echter weer teniet gedaan.
En de ECB?
Het feit dat de negatieve rente kwam vóór het opkoopprogramma voor staatsobligaties laat eigenlijk zien dat dit niet het middel is om de inflatie op te krikken naar de gewenste 2 procent, noch om de economische groei aan te jagen. Dat de Japanse centrale bank desalniettemin meende dit middel in te moeten zetten leidde dan ook tot het commentaar dat het een wanhoopsdaad is.
Wat zeggen de critici precies?
‘Obligatiekoning’ Bill Gross stelde onlangs dat negatieve rentes een signaal zijn dat de huidige periode van ingrepen door de centrale bank om schuldengroei en daarmee economische groei aan te jagen op zijn einde loopt. Negatieve rente drukt de winstgevendheid van banken doordat ze de lage rentetarieven niet door kunnen rekenen. Daarnaast raakt het verzekeraars en pensioenfondsen omdat die geen acceptabele rendementen meer kunnen maken met hun investeringen. Wat er in de plaats zou moeten komen van het beleid van centrale banken? Daar gaf Gross geen antwoord op.
Wat is het effect op spaartegoeden?
Vooralsnog lijken banken de vergoeding die ze moeten betalen aan de centrale bank inderdaad maar deels door te berekenen aan klanten. In Scandinavië is geen sprake van negatieve spaarrentes, in de eurozone ook niet. ING heeft dinsdag wel als eerste de spaarrente verlaagd naar 0,5 procent, maar daarmee heeft de spaarrente in Nederland nog wel een lange weg te gaan naar de nul procent.