Fenomenaal. Dat is het uitzicht vanuit het kantoor van Thomas Mayer, econoom en een sleutelfiguur van vermogensbeheerder Flossbach von Storch aan de Rijn. De glazen kantoortoren is 103 meter hoog en biedt een fantastisch uitzicht op de Dom, het enige gebouw in Keulen dat uitsteekt boven het glanzende spiegelkantoor van Mayer. Het is een wonder dat deze kerk, hoewel zwaar beschadigd, de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd. Vooral het handwerk dat nodig was voor de eeuwenlange bouw fascineert hem. “Dat zouden we in onze financiële wereld ook moeten gebruiken”, mijmert de econoom in de small talk na het interview, “ervaring om iets geduldig op te bouwen.”

Buiten schijnt de zon, de boten die voorbijkomen, zitten vol met toeristen en de Keulse economie draait prima. “Als we naar Duitsland kijken, lijkt het fantastisch te gaan”, zegt Mayer vanuit zijn leren stoel aan het raam op de 23e verdieping.

“Vrijwel iedereen is aan het werk. De lonen stijgen net als de belastinginkomsten. Maar onderhuids is veel mis. De bevolking vergrijst. De financiële sector is haast afgeschreven. De autosector ligt zwaar onder vuur. De ruggengraat van de Duitse economie, de industrie, is verouderd. In de machinebouw en de elektrotechniek hebben we de Mittelstand, de kracht van de Duitse economie. Maar je kunt haar ook vernietigen. Deze kleinere bedrijven hebben niet de marktmacht en ook niet de digitale infrastructuur die ze nodig hebben. We hebben een overheid die al jaren alleen maar geeft om de eigen klantenkring te plezieren. Helaas kijkt de overheid niet echt naar de toekomst. De politiek is momenteel te druk bezig met haar eigen overlevingsstrijd.”

Zwartgallig
Mayer is het type econoom dat zeer kan genieten van zijn uitzicht over Keulen, maar verder nogal zwartgallig naar de wereld kijkt. “Thuis val ik mijn vrouw en kinderen er niet mee lastig”, zegt hij lachend als hij wordt gevraagd naar zijn sombere analyses, “om de goede harmonie te bewaren.”

Politiek, bedrijfsleven en monetair beleid, het is volgens Mayer helemaal mis. De titels van de boeken in zijn boekenkast zeggen genoeg. We zien staan: The Euro Trap, Eurotragedy, Der Draghi Crash, Dexit, Die Wahrheit über Geld en Gold van de Amerikaan James Rickards.

In 2014 publiceerde hij een eigen boek: Die neue Ordnung des Geldes. Het is volgens Mayer een wonder dat de Europese eenheidsmunt, hoewel ook zwaar beschadigd, de rampjaren overleefde. “De euro vernietigt alle principes van de EU”, schreef hij eerder. “De rechtsstaat is allang ontaard in een farce als gevolg van permanente overtredingen van de regels.”

Voordat ze hun bedrijf twintig jaar geleden oprichtten werkten Kurt von Storch en Bert Flossbach bij Goldman Sachs, net als Thomas Mayer. Mayer was daarna hoofd van Deutsche Bank Research en als laatste hoofdeconoom van de Deutsche Bank Groep. Eerder werkte hij voor het Internationaal Monetair Fonds en het Institut für Weltwirtschaft in Kiel. Mayer woont nog altijd met gezin in de buurt van Frankfurt, maar in 2014 richtte hij voor de Keulenaars de denktank Flossbach von Storch Research Institute op, dat hij tot op de dag van vandaag leidt.

De zestiger houdt zich bezig met grote onderwerpen als protectionisme en populisme, de houdbaarheid van de euro en de kracht en zwakte van de door industrie en oude technologie gedomineerde Duitse economie. Het zijn kernvragen die een fundamentele impact kunnen hebben op de investeringsstrategieën van de beleggingsfirma en hun beleggende klandizie op de lange termijn. De Duitse export­overschotten mogen enorm zijn, maar de wereldwijde risico’s nemen toe, zegt Mayer. “Vroeger werd gezegd dat als de VS verkouden is, Europa een longontsteking heeft. Nu is het anders: als China verkouden is en de VS niest, liggen wij hier op ons sterfbed. Met name de Duitse industrie is zó afhankelijk van China en de VS. We hebben net als Nederland deze gigantische overschotten op de lopende rekening, maar dat komt ook omdat de wisselkoers van de euro simpelweg te laag is voor de Duitse en Nederlandse economie.” Duitsland is net als Nederland ontzettend afhankelijk van het buitenland en dus kwetsbaar, zegt Mayer. Dat de tijd verknipt is, blijkt volgens hem ook in de obligatiewereld. Beleggers moeten geld toeleggen om te investeren in Duitse staatsobligaties. Toch is de vraag naar Duitse staatsobligaties groter dan ooit. Mayer mag negatief zijn over zijn eigen land, maar beleggers beschouwen Duitsland dus wel als een veilige haven. “Leuk voor de minister van Financiën en voor de schatkist. Maar voor spaarders en pensioenfondsen is het een drama. De obligatiemarkt speelt met een recessie en de beurs doet alsof het feest gewoon maar doorgaat.” Flossbach von Storch heeft een beheerd vermogen van 38 miljard euro. Terwijl de meeste actieve vermogensbeheerders te maken hebben met de uitstroom van geld groeit Flossbach von Storch. In 2018 investeerden klanten netto 1,7 miljard euro in de beleggingsfondsen van de onderneming, schreef persbureau Bloomberg eerder dit jaar. Ook al boekten de sterk gediversifieerde fondsen een negatief rendement. Het vlaggenschipfonds laat over vijf jaar een respectabel maar ook weer niet heel bijzonder lucratief rendement van 6,6 procent per jaar zien. Ongeveer 60 procent van de inleg van het vlaggenschipfonds wordt in aandelen geïnvesteerd. De grootste posities van het fonds zijn volgens de eigen opgave Philip Morris International, Nestlé, Berkshire Hathaway en Unilever. 20 procent wordt momenteel in cash aangehouden om in de volgende beurscorrectie te kunnen kopen. “Diversificatie is erg belangrijk. Je moet echt niet al je eieren in één mandje stoppen. Een deel van onze portefeuille houden we aan in goud. 10 procent, als strategische herverzekering als het vertrouwen in het financiële systeem opdroogt. We richten onze portefeuilles zo in dat er wat overblijft als het ergste gebeurt.”

Gevangen in doolhof
Het ruime monetaire beleid van de ECB werkt volgens hem als vergif op de Europese economie. “Ik ben van de school economen die gelooft dat de het lagerentebeleid de economie juist schaadt in plaats van kracht geeft. Het was niet verkeerd om te proberen de economie te stabiliseren na de crisis in 2008 met ruim monetair beleid. Als je met de auto rijdt en je ziet dat je olie verliest, vul je die bij. Maar daarna rijd je naar de garage zodat ze de motor kunnen repareren. Als je alleen maar olie bijvult, dan worden de prestaties slechter. Zo is het ook met centrale banken. We zitten gevangen in een doolhof. Lage rentevoeten houden zwakke bedrijven in leven die niet in staat zijn om de snelgroeiende bedrijven aan te drijven.”

“De meeste economen zeggen dat de rentetarieven laag moeten blijven. Ik vrees dat de recessie op een gegeven moment niet kan uitblijven. De centrale banken zullen dan geld in het systeem pompen op een manier die het vertrouwen in ons monetaire systeem verder ondermijnt. Dan komen we in een wereldcrisis met intensieve stagflatie, oftewel afnemende economische activiteit met stijgende inflatie. Dan is de tijd rijp voor een nieuwe start. Zonder de euro. De euro zal op de lange termijn niet overleven. Op dit moment zijn de centrifugale krachten al enorm. Kijk naar de politiek en kijk naar Italië. Het experiment is mislukt.”

Zombiebanken
Volgens Mayer houdt het systeem van de euro noodlijdende banken in het zuiden van Europa in leven door het verstrekken van niet-rentedragende aanvullende leningen zonder dat er zekerheid tegenover staat. In het noorden hebben banken hun rentebaten compleet zien opdrogen door het lagerentebeleid. Volgens de Duitse vereniging van bankiers betaalden Duitse banken bovendien meer dan 20 miljard euro aan boeterente aan de Europese Centrale Bank (ECB) om hun geld te stallen. Het wemelt in Europa volgens hem van de zombiebanken en zombiebedrijven die zich kunstmatig in leven houden met de lage rente.

Mayer vreest dat de neergang van Deutsche Bank een treffend voorbeeld is van de problemen die zich momenteel meer manifesteren in grote Duitse ondernemingen. “Deutsche Bank is het internationale avontuur aangegaan omdat de wereld globaliseerde en de klanten van Deutsche Bank ook de vleugels uitsloegen over de grens. Maar wat ook meespeelt, is dat er binnen Duitsland niet veel geld meer te verdienen viel. De Duitse spaarbanken en de coöperatieve banken hebben de markt onder elkaar verdeeld.”

De Duitser die jarenlang in de Londense City werkte, wijst erop dat er meer Duitse ondernemingen noodgedwongen de grens overgaan en daarmee een risicovol toekomstpad in slaan. Kijk naar Bayer, zegt hij. Waarom is die iconische onderneming met Monsanto in zee gegaan? “Genetische manipulatie wordt in Duitsland als ongewenst gezien. Daarom gaat zo’n bedrijf naar het buitenland. De uitdagingen van de automobielindustrie zijn reusachtig. Eigen schuld, omdat ze de boel hebben belazerd, net als zakenbankiers bij Deutsche Bank. Maar waarom doen ze dat? Omdat de bedrijven niet aan de verwachtingen kunnen voldoen.” De Duitse demografie biedt niet veel. “Ondernemingen verplaatsen liever hun productie naar Azië of de VS dan dat ze in Duitsland investeren. We liggen op alle vlakken achter.”

Mayer is uitgesproken negatief over zijn eigen land. Toch heeft het vlaggenschipfonds flinke belangen in Daimler en BMW. “Maar als we van onderaf naar de markt kijken en zoeken naar waarde voor de lange termijn, komen we met onze fondsenportefeuilles vaak buiten Duitsland uit. Dit is geen bewuste regionale beslissing. We beleggen meer in Amerikaanse bedrijven dan in Europese. Het dollarrisico heb je, maar dat mes snijdt aan twee kanten. De dollar is veiliger dan de euro. De Amerikaanse economie is robuuster dan de Europese economie.”

Mannetjesputter
Thomas Mayer werkte bij Deutsche Bank tussen 2002 en 2012, het jaar dat de Zwitserse mannetjesputter Josef Ackermann ook afscheid nam. In de laatste twee jaar was Mayer wereldwijd hoofdeconoom en dus “niet betrokken bij strategische beslissingen”. Als bron van de ellende wijst Mayer naar de slecht uitgevoerde buitenlandse expansie. “Deutsche Bank heeft net als het kleinere Commerzbank een zeer langdurige en ernstige ziekte opgelopen door hun entree in investment banking. Deutsche Bank nam eind jaren tachtig terecht het strategische besluit om de wereld van investment banking in te gaan. Maar de uitvoering van deze strategische beslissing was terugkijkend bekeken een ramp. Om in de wereldwijde eredivisie terecht te komen, heeft Deutsche Bank grote reputatierisico’s genomen met klanten die voor andere banken niet acceptabel waren. Die risico’s hebben zich gemanifesteerd. Goldman Sachs wees Donald Trump af omdat hij te schimmig was. Deutsche pakte de handschoen op.”

De bank, zo bleek achteraf, maakte zich schuldig aan malversaties. Toen andere banken zich begonnen terug te trekken uit specifieke deelterreinen, bleek Deutsche Bank niet in staat om ook bij te sturen. “Het zittende manage­ment was onderdeel van het probleem. Het is een regelrechte tragedie. We hebben eerder Duitse iconische ondernemingen gehad die ten onder zijn gegaan. AEG, Hoechst en Borgward. Maar Deutsche Bank is hét symbool van wat wij de Deutschland AG noemen, het hart van ons grote beursgenoteerde bedrijfsleven.”

De bouw van de Keulse Dom begon in 1248 en werd pas voltooid in 1880. Zoveel tijd heeft Deutsche Bank niet. “Voor topman Christian Sewing is het mogelijk te laat. Het ziet er niet naar uit dat de Duitse banken op eigen kracht weer op de been komen. Is het nu vijf voor twaalf of vijf over twaalf?”

Bankaandelen heeft de vermogens­beheerder niet. “Banken zijn veel te conjunctuurgevoelig en hun balansen zijn veel te complex”, zegt Mayer. “Het zou een gok zijn, geen waardebelegging op de lange termijn.”