Toen Jack Bogle in 1976 het eerste passieve indexfonds startte, bestempelden zijn collega’s het niet alleen als een strategie voor watjes, maar als een marxistische bedreiging. Dit wapengekletter kon een simpel feit niet verhullen: de meeste actieve fondsen vroegen (en vragen) hoge fees voor ondermaatse resultaten.

Passief beleggen werd een doorslaand succes. In Amerika is inmiddels 14 procent van alle beursgenoteerde aandelen in het bezit van indexfondsen. Ondanks of misschien wel dankzij dit succes, is de weerstand nog niet gedoofd.

De meest recente kruis­vaarder is Michael Burry, de hedgefondsmanager die werd vereeuwigd in de film The Big Short, omdat hij de vastgoedzeepbel van 2008 voorzag. Hij orakelt nu dat de aandelenbeurs zal instorten. Burry wijst de handel in indexfondsen als schuldige aan. De handel in die fondsen is veel groter dan de handel in de onderliggende aandelen, zo waarschuwt hij.

Hoe werkt dat precies? Stel pensioenfonds A wil voor een miljoen euro in een AEX-indexfonds beleggen, terwijl pensioenfonds B een miljoen van datzelfde fonds wil verkopen. In dat geval kan het indexfonds de twee transacties tegen elkaar wegstrepen, zonder dat er een enkel aandeel Shell, Unilever of ING wordt verhandeld.

Actieve beleggingsfondsen, die overigens nog steeds een groter marktaandeel hebben dan passieve fondsen, werken niet anders. Ook daar kunnen beleggers in- en uitstappen, zonder dat er een onderliggend aandeel verhandeld wordt. Waarom ligt Burry daar niet wakker van? Hij is kennelijk bang dat passieve beleggers bij onrust eerder in actie komen (lees: verkopen) dan hun actieve collega’s. Dat lijkt op zijn minst gezegd een aparte conclusie.

Dit wil allemaal niet zeggen dat de beurs niet in elkaar zal klappen. Dat kan altijd gebeuren. Maar passieve fondsen de schuld geven van een beursbubbel is niets meer dan de marxistische bedreiging in een nieuw jasje.

Dit is een column van Marius Kerdel en Jolmer Schukken, oprichters van Triple Partners en auteurs van De Beleggingsillusie.