1: Waarom is de goudprijs gestegen? 
Er is zelden maar één reden te geven waarom er een recordprijs op de borden staat. Ook in het geval van goud spelen meerdere factoren een rol.  

Superbelegger Warren Buffett – zelf overigens geen fan van goud – noemde een belegging in goud “long-gaan op angst”. Traditiegetrouw loopt de goudprijs op bij toenemende geopolitieke onrust. Zo steeg de goudprijs na de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 met zo’n 10 procent. Hetzelfde gebeurde na de aanslagen van Hamas op Israëlisch grondgebied op 7 oktober van dit jaar. Een troy ounce goud was begin oktober nog ongeveer 1820 dollar waard. Deze week piekte de koers op 2150 dollar. Een stijging van 18 procent in bijna twee maanden tijd. 

Daarnaast kunnen dalende rentes helpen. Goud-beleggers moeten het hebben van een koersstijging en  ontvangen geen dividenden. Het helpt daarom als rentebetalende alternatieven – zoals staatsobligaties – minder aantrekkelijk worden. De Amerikaanse 10-jaarsrente daalde van circa 5 procent in oktober tot iets boven de 4 procent. Voor obligatie-begrippen een aanzienlijke verschuiving, waardoor staatsobligaties opeens een stuk minder interessant ogen.  

Ook speelt de waarde van de Amerikaanse dollar mee, de munteenheid waarin de prijs van goud wordt uitgedrukt. Experts wijzen erop dat een daling van de dollar mogelijk kan zorgen voor extra vraag van beleggers die in andere valuta’s zitten dan de dollar. Indien de andere munt sterker is geworden ten opzichte van de dollar, kunnen zij voordeliger goud inslaan. 

2: Wat zijn de rendementen van goud? Goud heeft de reputatie dat het door de eeuwen heen zijn waarde behoudt.  
Verder is het ook een goede hedge in crisistijd. Als aandelenbeurzen in elkaar klappen, vluchten beleggers naar een veilige haven als goud. Maar op de lange termijn legt goud het af tegen brede aandelenindices omdat goud nu eenmaal geen kasstromen genereert. Goede bedrijven worden ieder jaar een beetje meer waard, omdat een deel van de winst weer in het bedrijf geïnvesteerd wordt.   

Dat blijkt ook uit de harde cijfers. Sinds begin 1990 behaalde de S&P 500 een gemiddeld jaarlijks rendement van ruim 10 procent, terwijl de goudprijs tijdens dezelfde periode met zo’n 5 procent per jaar steeg. Het rente-op-rente effect laat zich op de lange termijn pas echt gelden. Een belegging in 1990 van 100 dollar in de S&P 500 is nu – inclusief herbelegde dividenden – ruim 2600 dollar waard. Ondertussen is de goudprijs sinds 1990 slechts vervijfvoudigd. 

Daarentegen bood goud beleggers tijdens de afgelopen grote beursdalingen wel soelaas. Tijdens de internetzeepbel (2000-2002), kredietcrisis (2008) en de coronacrisis (2020) steeg de goudprijs op het moment dat aandelenkoersen kelderden. Daarbij valt op dat de goudprijs pas echt profiteert van lange periodes van dalende aandelenkoersen. De beursdip van begin 2020 was daar eigenlijk te kort voor. 

In crisistijd veert de goudprijs op

De blauwe staven geven het rendement weer op de S&P 500 van achtereenvolgens januari 2001 tot september 2002 (internetzeepbel), juli 2007 tot februari 2009 (kredietcrisis) en januari tot maart 2020 (coronacrisis). De oranje staven geven de ontwikkeling van de goudprijs weer in dezelfde periode. Bron: Bloomberg 

3: Hoe kan een belegger blootstelling krijgen aan de goudprijs?  
Beleggers kunnen via de beurs op verschillende manieren blootstelling krijgen aan de koers van goud. Het is uiteraard mogelijk te beleggen in bedrijven die zich bezighouden met het delven van goud. In deze categorie zijn er verschillende ETF’s (Exchange Traded Funds) die een mandje van Gold Miners of Junior Gold Miners volgen. In vergelijking met de gevestigde Gold Miners zijn Junior Gold Miners kleine mijnbedrijven die zich specifiek richten op de exploratiefase. Dergelijke aandelen hebben daardoor nog meer een speculatief karakter.   

Maar wie via goudmijnbedrijven de koers van goud probeert te volgen, kan bedrogen uitkomen. De aandelenkoersen van deze bedrijven worden niet één op één bepaald door de koers van goud. Zo daalde de VanEck Gold Miners ETF (ticker GDX) in de coronadip van begin 2020 met ruim 40 procent, terwijl de prijs van goud juist steeg.   

Beleggers die op zoek gaan naar beleggingsinstrumenten die de koers van goud proberen te volgen komen daarom al snel uit bij ETC’s (Exchange Traded Commodities). Deze producten zijn niet te verwarren met ETF’s. 

Op het oog zijn de verschillen klein. Zowel ETC’s als ETF’s zijn makkelijk via de beurs te verhandelen. Ze proberen allebei een bepaalde onderliggende waarde te volgen. En vaak zijn de uitgevende instellingen ook hetzelfde. Aanbieders als iShares en Invesco geven zowel ETC’s als ETF’s uit. 

Toch zijn er wezenlijke verschillen. Een belegger koopt via een ETF een stukje van een fonds dat op zijn beurt via het kopen van bijvoorbeeld aandelen een bepaalde onderliggende waarde probeert te volgen. Denk daarbij aan een ETF op de S&P 500 die alle aandelen uit die index in een bepaalde weging heeft gekocht. 

Een ETC zit net iets anders in elkaar. Bij een ETC op basis van fysiek goud koopt de belegger in feite schuldpapier van de uitgevende instelling. Die schuld is door onderpand van fysiek goud gedekt bij een externe bewaarder. De prijs van het schuldpapier zou in theorie moeten meebewegen met de waarde van het fysieke goud dat in de kluis als onderpand wordt bewaard.  

Uitgevers van ETC’s vermelden op hun website hoeveel goud bij de bewaarder wordt aangehouden en hoeveel goud in de kluis door één ETC wordt vertegenwoordigd. De praktijk laat zien dat de ETC’s de goudprijsontwikkeling redelijk nauwgezet weten te volgen (zie grafiek onderaan artikel). 

Op papier is dichtgetimmerd dat in extreme scenario’s – waarin bijvoorbeeld de ETC-aanbieder en beheerder omvallen – de belegger kort en wel aanspraak blijft maken op het goud dat in de kluis ligt. Maar of aanbieders deze belofte kunnen inlossen als de wereld echt in brand staat, zal moeten blijken.  

Regels 
Dat er zowel ETF’s als ETC’s op het schap liggen heeft ook te maken met regelgeving. Europese regels omtrent financiële producten (Undertakings Collective Investment in Transferable Securities, afkorting UCITS) schrijven voor dat het onderpand van ETF’s een bepaalde maximale blootstelling mag hebben aan één individuele belegging (meer informatie via deze link). 

4. Welke ETC’s zijn er te koop?
Net als bij ETF’s zullen beleggers in ETC’s de voorkeur geven aan producten met lage kosten, goede verhandelbaarheid (kleine spreads), fysieke dekking en een stevige fondsgrootte. 

We hebben op basis van deze criteria vier ETC’s geselecteerd die in Nederland te koop zijn. Alle vier de uitgevers stellen dat ze het goud fysiek in onderpand hebben. Er zijn ook producten die via derivaten (swaps) de prijs van goud proberen te volgen, maar die zijn dus buiten beschouwing gelaten. Beleggers in dit soort producten lopen namelijk een groter risico hun inleg kwijt te raken, bijvoorbeeld door de mogelijkheid dat de uitgevende instelling in ernstige moeilijkheden komt ten tijde van een financiële crisis. 

Bron: websites uitgevende instellingen 

Als we letten op de lopende kosten, dan springt één aanbieder er in negatieve zin uit. Beleggers bij WisdomTree zijn met lopende kosten van 0,28 procent op jaarbasis slechter uit dan bij de andere partijen. Met lopende kosten van 0,11 en 0,12 procent zijn de drie andere ETC’s ook in vergelijking met ETF’s relatief goedkoop. 

Dat heeft alles te maken met de flinke omvang van de fondsen, waarbij de ETC’s van Invesco en iShares er met respectievelijk 14,7 en 14,1 miljard dollar bovenuit steken. Zelfs bij een beperkte vergoeding zijn deze producten winstgevend voor de aanbieder vanwege het omvangrijke belegde vermogen.  

De verschillen in kosten zijn ook goed terug te zien in de rendementen. De ETC’s weten de goudprijs vrij accuraat te volgen. Hierbij blijft het product met de hoogste lopende kosten (WisdomTree), zoals verwacht, het verst achter bij de goudprijs. Sinds de introductie van de ETC van Xtrackers in 2020 is de goudprijs met 18,3 procent gestegen en hebben de verschillende ETC’s een rendement behaald van 17 procent tot 18,1 procent. 

Bij kleine verschillen kan een belegger ook de brokerkosten voor een bepaalde beurs meewegen. De ETC’s van Invesco en iShares zijn verhandelbaar via de beurs XETRA en via Londen. De ETC van Invesco is daarnaast verhandelbaar via de beurs van Milaan. 

Product van WisdomTree blijft door hogere kosten achter bij de andere drie ETC’s 
 
Bron: Bloomberg. Totaalrendement in procenten sinds april 2020.