De cruisewereld is er een van grote getallen: aan boord van de grootste passagiersschepen die door het Caribische gebied varen, passen zo’n 6.500 gasten. Samen hadden Carnival, Royal Caribbean en Norwegian in 2024 zo’n 24 miljoen passagiers aan boord van een van hun schepen. De bouw van een nieuw schip kost al snel een miljard dollar, en alleen al aan brandstof geven de grootste cruisebedrijven meer dan 2 miljard dollar per jaar uit. 

Naast schepen bezitten de cruisemaatschappijen eigen eilanden: zo heeft Norwegian twee Caribische eilandjes, een in Belize en een op de Bahama’s, en kunnen ook Royal Caribbean en Carnival hun gasten een verblijf aanbieden op verschillende eilanden in het Caribisch gebied, waar de temperatuur het gehele jaar, dag en nacht, tussen de 20 en 30 graden Celsius schommelt. De maatschappijen steken honderden miljoenen in de ontwikkeling van pretparken, zwemparadijzen en restaurants op de eilanden, die alleen voor eigen gasten toegankelijk zijn.

Inkomstenbronnen
Cruisevakanties gelden gemiddeld genomen als goedkoper dan het verblijf in resorts aan land. Binnen de VS adverteren cruisebedrijven slim met goedkope of gratis vliegtickets naar de vertrekhavens, vaak in Florida. Dat consumenten op zee een goedkopere vakantie hebben dan aan land, betekent niet dat de maatschappijen er geen grof geld aan verdienen: zo boekt Norwegian een gemiddelde brutowinst per bezoeker van 285 dollar per dag. Dat geld halen de maatschappijen uit de verkoop van de tickets voor de cruises (ongeveer twee derde van de totale omzet) en met de verkoop van extraatjes aan boord, zoals behandelingen in de spa’s, kaartjes voor pretparken aan boord of dure restaurants. 

Het voordeel van de vooraf betaalde tickets is bovendien dat ze maatschappijen voorzien van een grote hoeveelheid goedkoop werkkapitaal: Carnival sloot 2024 bijvoorbeeld af met 6,4 miljard dollar aan door klanten vooruitbetaalde tickets op de balans, ruim vijf keer zoveel als de cash die het op dat moment had. Daarbij helpt het dat klanten hun reizen steeds verder vooruitboeken – boekingen die klanten zestien maanden van tevoren doen, zijn geen uitzondering. 

Maatschappijen blijken er ook meester in te zijn om klanten te verleiden optionele pakketten met extra’s af te sluiten, zoals voor toegang tot onbeperkte drankjes en aanvullende restaurantbezoeken aan boord. De klanten die zich laten verleiden tot het vooraf aanschaffen van die pakketten, blijken aan boord niet minder geld uit te geven aan weer andere extraatjes, zo vertelden managers van Caribbean onlangs aan analisten die het bedrijf volgen. Of het komt doordat consumenten die all-inclusive-pakketten bestellen gemiddeld genomen welvarender zijn, of dat de consumentenpsychologie een rol speelt en het feit dat de reizigers het geld dat zij zo lang geleden al hebben uitgegeven niet meer op hun portemonnee voelen drukken, is onduidelijk.

Nieuwe bestemming
Het idee van een cruise als een vorm van vakantie kwam halverwege de negentiende eeuw op, toen welgestelde Britten luxueuze vaartochten over de Middellandse Zee konden ondernemen met de Peninsular and Oriental Steam Navigation Company. Toch was het bootvervoer tot ver in de twintigste eeuw vooral een manier om van A naar B te komen. Dat veranderde pas toen de oceaanstomers die tussen Europa en de VS voeren, werden weggeconcurreerd door het vliegtuig en een nieuwe bestemming zochten. Ondertussen steeg de vraag naar cruisevakanties, onder meer door de populariteit van The Love Boat, de Amerikaanse televisieserie die eind jaren 70 wekelijks tientallen miljoenen kijkers trok. Cruisebedrijf Princess, waarvan de schepen gebruikt werden, sponsorde de serie. 

Verschillende bedrijven sprongen in op de grote vraag naar vakantiereizen per boot. Royal Caribbean werd in 1968 opgericht in Noorwegen en verhuisde later naar de Verenigde Staten, waar het ook sinds 1993 beursgenoteerd is. Twee jaar daarvoor richtten de Noor Knut Kloster en de Israëliër Ted Arison Norwegian Cruise Line op. Het bedrijf was lange tijd in handen van investeringsmaatschappijen als Apollo en TPG, maar heeft sinds 2013 een Amerikaanse beursnotering. Medeoprichter Ted Arison vertrok overigens al snel en richtte in 1972 cruisemaatschappij Carnival op. 

Quarantaines
De Peninsular and Oriental Steam Navigation Company, die de eerste cruises uitbaatte, handelt tegenwoordig onder de naam P&O. Die logistieke gigant verkocht zijn cruiseactiviteiten in 2003 aan Carnival, overigens net als het door The Love Boat beroemd geworden Princess. Het Brits-Amerikaanse bedrijf is sinds 1987 beursgenoteerd en nam in 1989 Holland America Line over, de oorsprong van het beleggingskapitaal van de Nederlandse investeringsmaatschappij HAL Investments. De schepen die onder het bedrijfsonderdeel Holland America Line vallen, krijgen nog altijd Nederlandse namen, zoals Koningsdam, Rotterdam en Nieuw Statendam.

Zowel in de omvang van de schepen als in het aantal schepen groeide de cruisesector sinds de jaren 70 onafgebroken, totdat vijf jaar geleden de coronapandemie uitbrak. Direct leek de sector ten dode opgeschreven. Aan boord van verschillende cruiseschepen zorgden coronabesmettingen ervoor dat bezoekers en bemanning wegens quarantaines tijdenlang niet aan land mochten. Honderden reizigers liepen het virus op en enkele tientallen bezoekers kwamen in de eerste maanden van 2020 om het leven aan boord van een cruiseschip. De Amerikaanse overheid verbood het houden van cruises meer dan een jaar lang. 

Schulden afgebouwd
Beleggers vroegen zich af of de sector die negatieve associatie wel van zich af zou kunnen schudden. De cruiseaandelen verloren op de beurs zo’n 80 procent van hun marktwaarde in drie maanden tijd en de bedrijven moesten zich met peperdure leningen overeind houden. Toen de maatschappijen in 2021 weer mochten varen, bleek de angst dat bezoekers niet terug zouden komen, compleet ongegrond. De bezoekerscijfers benaderden razendsnel weer de niveaus waarop zij voorafgaand aan de pandemie waren, en liggen nu ruim hoger. 

Dat komt de maatschappijen goed uit, aangezien zij stevige schulden hadden af te bouwen: die waren eind 2023 opgelopen tot opgeteld 68 miljard dollar, terwijl de drie maatschappijen in dat jaar slechts 7,3 miljard dollar aan ebitda-winst noteerden. De afgelopen jaren zijn de cruisemaatschappijen dan ook vooral bezig geweest met het afbetalen van die schulden, in plaats van met het inkopen van eigen aandelen. Dat is extra voordelig omdat het mogelijk is de schulden te herfinancieren tegen lagere rentestanden: Carnival wist daardoor in het eerste kwartaal van dit jaar al 143 miljoen dollar aan jaarlijkse rentekosten te besparen. Voor de maatschappijen kwam daar nog bij dat de brandstofprijzen de afgelopen jaren relatief laag waren. Dat bespaarde geld, zodat er weer meer schulden afbetaald konden worden. 

Voor beleggers geldt Royal Caribbean vooralsnog als de grootste winnaar van de coronapandemie. Het aandeel staat nu ruim 900 procent boven zijn dieptepunt in april 2020, en koerst ook dubbel zo hoog als vóór het toeslaan van de pandemie. Op dat niveau zijn Norwegian en Carnival nog lang niet: die aandelen koersen nog altijd respectievelijk 65 en 55 procent onder de eindstand van 2019. Voor een deel is dat te verklaren door de manier waarop Norwegian en Carnival de uitgifte van nieuwe aandelen gebruikten om schulden af te betalen. Carnival gaf bijvoorbeeld in 2022 voor 1 miljard dollar aan nieuwe aandelen uit, en ook Norwegian maakte gebruik van oplevende koersen om zichzelf meer kapitaal te verschaffen. 

Cyclisch
Dat Caribbean het op de beurs zoveel beter doet, dankt het aan de veel hogere winstgevendheid dan zijn concurrenten. Vooral de brutowinst per passagier ligt bij Caribbean veel hoger dan bij de twee concurrenten. Dit jaar lijkt het bedrijf een kwart hogere brutowinst te zullen boeken dan vorig jaar. Het had ten opzichte van zijn winst ook minder hoge schulden nodig om de coronatijd te kunnen overleven. Royal Caribbean is daarom ook in staat zijn beleggers weer te belonen. Het kwam eerder dit jaar met een aandeleninkoopprogramma van 1 miljard dollar, nadat het vorig jaar al voorzichtig begon met het betalen van dividend. Sinds het aankondigde weer winstuitkeringen te doen, is het bedrag per aandeel alweer twee keer verhoogd, naar nu zo’n 800 miljoen dollar aan dividendbetalingen op jaarbasis. Het bedrijf kijkt ook weer nadrukkelijk naar nieuwe investeringen, bijvoorbeeld met de aankoop van nieuwe havens, en met uitbreidingen in activiteiten waarin het nog niet zo actief is, zoals cruises op Europese rivieren.

Vóór de pandemie stonden de aandelen van cruisebedrijven bekend als cyclische waarden bij uitstek: de vraag naar vakanties hangt af van macro-economische schommelingen. Potentiële klanten die zich zorgen maken over de economische omstandigheden, zullen er vaak voor kiezen hun cruiseplannen te bevriezen. In de jaren na de coronapandemie maakten beleggers zich dan ook veel zorgen: het consumentenvertrouwen was laag in de periode dat er almaar een recessie dreigde en de consumentenprijzen hard stegen. Toch bleef de vraag naar cruises, en die naar andere luxevakanties, groot: ook luchtvaartmaatschappijen kenden een uitstekende paar jaar. “Cruises gaan als warme broodjes over de toonbank”, schreef analist James Dunn van CreditSights bijvoorbeeld naar aanleiding van de kwartaalcijfers die Carnival in december 2024 rapporteerde. Tekenend voor de grote vraag was dat het bedrijf toen al een recordaantal nieuwe boekingen kreeg voor cruises die meer dan twaalf maanden later plaats zouden vinden, in 2026. “De langere boekingscurve is een positieve indicatie voor de stemming onder consumenten”, stelde de analist. 

Belasting
In de eerste maanden van dit jaar is dat positieve sentiment wel wat weggeëbd. “De boekingen gingen ontzettend goed tot eind februari”, zei Norwegian-ceo Harry Sommer bij de presentatie van zijn kwartaalcijfers. “Maar toen werd de Amerikaanse consument een beetje nerveus over reizen ver van huis.” Vooral de vraag naar langere cruisereizen, zoals die naar Europa, daalde. Die tendens kan niet los worden gezien van de politieke ontwikkelingen in de Verenigde Staten. Amerikanen beginnen zich zorgen te maken over de negatieve gevolgen van het economische beleid van president Donald Trump, met name door de torenhoge invoerheffingen die het Witte Huis afkondigde. Ook vliegmaatschappijen, waaronder Delta en United Airlines, gaven aan daar last van te hebben. Zij waarschuwden bij de presentatie van hun eerstekwartaalcijfers dat de winsten dit jaar hoogstwaarschijnlijk veel lager uit zullen komen. De gevolgen voor de cruisemaatschappijen zijn wel wat kleiner: Norwegian verlaagde de verwachte groei van de nettowinst van 3 procent naar tussen de 2 en 3 procent. 

Hoewel er geen aanwijzingen zijn dat de winstgevendheid van de cruisemaatschappijen volledig onderuitgehaald zal worden door de onzekerheid rond handelsheffingen, bedreigt het Witte Huis de winstgevendheid ook op een andere manier. Howard Lutnick, de Amerikaanse minister van Handel, liet in februari al weten dat de VS van plan is om de Amerikaanse belastingregels dusdanig aan te passen dat de cruisemaatschappijen meer belasting moeten betalen. De meeste cruisebedrijven zijn statutair buiten de VS gevestigd, in landen als Bermuda en Panama, en betalen daarom ook nauwelijks aan de Amerikaanse Internal Revenue Service. 

“Heb je ooit een cruiseschip gezien met een Amerikaanse vlag achterop”, vroeg Lutnick in februari retorisch tijdens een interview op televisiezender Fox News. “Ze hebben allemaal vlaggen van Liberia of Panama. Geen enkele cruisemaatschappij betaalt belasting.” Door het opschorten van een uitzondering die het mogelijk maakt dat bedrijven die actief zijn in internationaal vervoer per boot of vliegtuig geen belasting hoeven te betalen, zou dat anders kunnen worden. Een aanpassing zou wel op zich kunnen laten wachten, omdat ook het Congres goedkeuring moet geven. Eerdere pogingen om die regel aan te passen, slaagden nooit. Toch zorgde het voorstel direct voor stevige koersdalingen.