Uit cijfers van onderzoeksbureau ETFGI van mei 2025 blijkt dat Europa inmiddels 3.206 verschillende etf's telt met een totaal beheerd vermogen van omgerekend 2.129 miljard euro. Zelfs wie al een index en aanbieder heeft gekozen, kan nog vele varianten en beursnoteringen van diezelfde etf tegenkomen.

Heeft u de eerste stappen als belegger gezet? Dan helpen deze vier thema's om het etf-landschap beter te begrijpen:

1. De ontwikkeling van de etf-markt.  
2. De diversiteit aan etf-varianten en hun kenmerken.
3. Fragmentatie in de Europese etf-markt – beursnoteringen en valutaverschillen.
4. Euronext ETF Europe – een poging tot consolidatie en meer efficiëntie. 

1. Uitbreiding: ontwikkeling van de markt
Eerst een stukje terminologie. Als het gaat om fondsen met een onderliggende belegging in aandelen en obligaties, hebben vrijwel alle in Nederland verkrijgbare etf’s de term UCITS in de naam. Ze moeten voldoen aan de Europese UCITS-richtlijn (Undertakings for Collective Investment in Transferable Securities), een strenge standaard voor beleggingsproducten in Europa die onder andere transparantie waarborgt.

Daarnaast moeten etf’s in de Europese Unie verplicht een informatiedocument beschikbaar stellen in de taal van de belegger. Zonder Nederlandstalige informatie mogen etf’s niet verkocht worden aan Nederlandse particuliere beleggers.

De opmars van etf's  
De voordelen van etf’s zijn hun lage kosten, transparantie en brede marktblootstelling. Daarmee hebben etf’s een aantal belangrijke pluspunten in vergelijking met traditionele beleggingsfondsen. In ieder geval zijn ze gedurende beurstijden te verhandelen, zijn de posities openbaar en is helder welk beleggingsbeleid wordt gevolgd.

Etf’s zijn overwegend passief, dat wil zeggen dat ze een markt-index volgen, zoals de AEX of MSCI World. Er worden ook steeds meer etf’s op de markt gebracht die zich richten op thema’s of sectoren: deze volgen ook een vooraf bepaalde index met vaste selectiecriteria, maar wijken verder af van een neutrale marktweergave. 

Nieuwe introducties
De eenvoud waar etf’s ooit om geprezen werden, wordt langzaam ondergraven door productuitbreidingen. Een goed praktijkvoorbeeld is het aanbod op aandelen uit de Europese defensiesector. 

Zodra één partij aankondigt dat deze een Europese defensie-etf uitbrengt, volgt de concurrentie snel. WisdomTree was de eerste, maar in de maanden daarna zijn vele andere partijen gevolgd. Sinds begin maart zijn er zeven etf’s gelanceerd met een Europese defensie-focus.

Opvallend is dat de fondsen stuk voor stuk een andere index nabootsen. En niet elke index is even nuttig voor beleggers.

Maar zelfs nadat een belegger een index en een etf-aanbieder heeft gekozen, blijft er nog een keuze tussen verschillende aandelenklassen en vervolgens tussen de beurzen waarop de etf genoteerd staat. Dit maakt het aanbod voor beginners soms overweldigend, omdat elke keuze invloed heeft op kosten, verhandelbaarheid en ook rendement.

2. De diversiteit aan ETF-varianten en hun kenmerken: de verschillende aandelenklassen
Net als alle verhandelbare effecten heeft elke etf een unieke ISIN-code. Dat is een soort kenteken voor effecten. Neem de iShares Core MSCI World UCITS ETF. Deze heeft drie varianten: accumulerend, uitkerend en valuta hedged, elk met een eigen ISIN. Voordat deze aandelenklassen aan bod komen, eerst een aantal basisgegevens van de herbeleggende etf. 

- In de naam van het fonds staat welke index het fonds volgt. In dit geval de MSCI World Index. Daarnaast staat er vaak een valuta vermeld (USD), en de specifieke variant (Acc). 

- De ISIN is voor de belegger de belangrijkste manier om daadwerkelijk verschillende etf’s uit elkaar te houden, want namen lijken vaak op elkaar. Wie de ISIN van een etf intypt bij zijn broker, kan desondanks meerdere resultaten krijgen.

- Het vestigingsland. Hier gaat het in de meeste gevallen om Ierland of Luxemburg, wegens fiscale voordelen. Het is ook te herkennen in de eerste twee letters van de ISIN-code, in dit geval 'IE'.

- Het gebruik van de winst, ook wel distributiebeleid. Keert de etf ontvangen inkomsten (dividend, couponrente) uit, of worden deze geherinvesteerd? Veel fondsen kennen in ieder geval de varianten ‘herbeleggend’ en ‘uitkerend’.

- De basisvaluta. De munteenheid waarin de resultaten van het fonds worden gemeten en die wordt gebruikt voor het berekenen van de waarde van alle beleggingen. Eenzelfde etf kan in allerlei valuta’s genoteerd zijn, ongeacht de basisvaluta.

- Deze etf heeft zeven beursnoteringen. Mits de broker dit faciliteert, kan de belegger die ook allemaal aankopen. De noteringsvaluta verschilt, en op de Londense beurs zijn er zelfs twee noteringen: één in ponden en één in dollars. De tabel hierboven toont alle beursnoteringen. Om het nog iets verwarrender te maken, hebben de verschillende noteringen ook verschillende tickercodes, die echter ook weer niet uniek zijn. Met de combinatie code en beurs vindt een belegger wel een unieke notering.





Accumulerend
Bij de accumulerende variant (ISIN: IE00B4L5Y983) worden dividenden automatisch herbelegd: dat is te herkennen aan de toevoeging (Acc) of (Herbeleggend) in de documentatie. Het is met 92 miljard euro beheerd vermogen de op een na grootste etf van de Nederlandse markt. 

Uitkerend
De iShares Core MSCI World UCITS ETF heeft ook een uitkerende variant (ISIN: IE000OHHIBC6): dit gaat om een andere aandelenklasse van hetzelfde fonds, met een eigen ISIN. Deze etf bevat dezelfde onderliggende portefeuille als de herbeleggende variant, maar keert dus dividend uit. 

De uitkerende variant heeft twee beursnoteringen, op Euronext Amsterdam en op de London Stock Exchange (LSE). Opvallend is dat de notering op het Damrak in dollars is.



Valuta hedged  
Met een hedged variant van een etf kan de wisselkoers tussen de valuta van de notering en de basisvaluta van de etf worden afgedekt. De iShares Core MSCI World UCITS ETF heeft een EUR Hedged aandelenklasse met ISIN IE00BKBF6H24. Deze etf heeft slechts één beursnotering op de Duitse Xetra, in euro’s. De lopende kosten zijn 0,3 procent in plaats van 0,2 procent.

Bij de MSCI World is sprake van onderliggende beleggingen in allerlei valuta’s. Ook al verandert de koers van een aandeel als Nvidia – genoteerd op Nasdaq in dollars – niet, dan kan de waarde van de portefeuille in euro’s toch fluctueren door wisselkoersschommelingen. Het is de vraag of een belegger dergelijke effecten wil afdekken. De bedrijven in de portefeuille zijn veelal multinationals en staan zelf bloot aan wisselkoerseffecten via hun activiteiten. Het heeft beperkte zin om als belegger alleen het omrekeningsrisico van de beurskoers af te dekken.

3. De Europese ETF-markt: beursnoteringen en valutaverschillen
Op welke beurs een etf genoteerd is, zegt niets over de beleggingen die in een etf zitten of over het vestigingsland. Uitgevende instellingen noteren etf’s vaak op meerdere nationale beurzen om lokale beleggers aan te trekken en de zichtbaarheid in specifieke regio's te vergroten.

Wat komt een belegger tegen?
Een etf zoals de iShares Core MSCI World UCITS ETF USD (Acc) heeft meerdere beursnoteringen voor hetzelfde product. Bij iedere notering kan een belegger een (iets) andere beurskoers (prijs waartegen de meest recente transactie heeft plaatsgevonden) en een ander orderboek tegenkomen. Bovendien is er sprake van verschillende munteenheden. 

In principe maakt het niet uit waar en in welke valuta de etf wordt verhandeld. Omgerekend naar één munteenheid is de koers (nagenoeg) identiek. 

Een voorbeeld: een belegger in Nederland die in euro’s rekent en de etf koopt op de Londense beurs in dollars, moet aan het begin en aan het einde omwisselen. Over de vijf jaar tussen 3 juni 2020 en 2025 steeg de koers in dollars met 89,2 procent, terwijl die in euro’s toenam met 87,0 procent. De wisselkoers verklaart het verschil. Kort gezegd, als de euro-notering een lager rendement heeft, is de dollar verzwakt en kan de belegger aan het einde van de meetperiode meer dollars kopen met 1 euro.

Welke notering?
Het ligt voor de hand dat een belegger in Nederland kiest voor een notering in euro's. Daarmee blijven er drie over: Euronext Amsterdam, Euronext Milan en Xetra. De belegger kan daar spreads en het handelsvolume vergelijken. De spread is het verschil tussen de prijs waartegen je direct kunt kopen (laatprijs) en verkopen (biedprijs). Het is een verborgen kostenpost.

Op de Euronext-beurzen bedraagt de spread 2 à 3 eurocent, terwijl deze op Xetra, mede dankzij hogere handelsvolumes, rond 1 eurocent ligt. Afgezet tegen de beurskoers van rond de 100 euro is dat 0,01 procent tot 0,03 procent. 



Minder liquide
De spreads kunnen groter zijn voor minder verhandelde fondsen of etf's die gebaseerd zijn op een index waarvan de onderliggende effecten minder liquide zijn. Denk aan de Amundi Euro Government 

Bond 25+Y UCITS ETF Acc (LU1686832194), genoteerd op Euronext Paris. Deze etf belegt in illiquide staatsobligaties met een looptijd van meer dan 25 jaar. Marketmakers kunnen hier de onderliggende posities moeilijker afdekken. In mei werden er gemiddeld slechts zo’n 3.600 stukken per handelsdag verhandeld. Bij deze etf is de spread op het moment van schrijven 10 eurocent, oftewel 0,13 procent van de beurskoers. In volatielere tijden, met schommelende rentes en obligatiekoersen, kan dit oplopen. Overigens kunnen beleggers limietorders plaatsen tussen de bied- en laatkoers. Houd er wel rekening mee dat de order dan mogelijk niet (geheel) wordt uitgevoerd, zeker bij lage volumes.

4. Euronext ETF Europe: consolidatie en meer efficiëntie
In mei maakte Euronext de komst van een nieuw platform bekend, dat volgens de planning live gaat in september dit jaar: Euronext ETF Europe. Hier zouden de Amsterdamse, Parijse en Milanese etf-noteringen samen moeten komen. Het verlaagt de operationele lasten voor etf-uitgevers en moet volgens Euronext de verhandelbaarheid verbeteren.

Bij etf’s worden de koop- en verkoopprijzen afgegeven door handelshuizen zoals het Nederlandse Flow Traders. Door noteringen te consolideren op één locatie, kan ook de concurrentie tussen deze partijen verhoogd worden.

De belegger moet nu zoeken naar de beste notering en kan tegen hogere kosten aanlopen bij zijn bank of broker wanneer hij voor een buitenlandse beurs (niet Euronext Amsterdam) kiest. Eén Euronext-notering lijkt daarom gunstig, maar dit beslaat slechts een deel van de Europese etf-markt. Op beurzen zoals Xetra (Deutsche Börse) en de London Stock Exchange (LSEG) is een groter aantal etf’s genoteerd. Deze beursuitbaters concurreren met elkaar om de meeste handel naar zich toe te trekken.

Transparant, niet altijd eenvoudig
Etf’s vormen de kern van veel portefeuilles. Ze combineren lage kosten, brede spreiding en intraday verhandelbaarheid. Maar juist door hun snelle opmars is het etf-universum ook complexer geworden. De introductie van verschillende aandelenklassen, meerdere beursnoteringen per product en variaties in spreads vragen om een goed geïnformeerde keuze.