Wat is uitlenen van aandelen eigenlijk?
De meeste beleggers kopen aandelen en hopen dat deze meer waard worden. De andere kant op kan ook. Wie speculeert op een koersdaling kan aandelen lenen, deze vervolgens verkopen, en later goedkoper terugkopen om winst te maken. Vervolgens geven ze de aandelen weer terug aan de partij die ze in de portefeuille had. 

Dat klinkt vrij eenvoudig. Aandelen kunnen worden geleend bij institutionele beleggers zoals pensioenfondsen, maar ook via brokers bij particuliere beleggers. Hiervoor betalen de zogenoemde inlenende partijen een klein percentage als vergoeding. 

De brokers Saxo, Interactive Brokers, Lynx en DeGiro bieden de mogelijkheid om aandelen en andere effecten uit te lenen. Aan derde partijen, maar ook aan andere klanten. De vergoeding hiervoor wordt gedeeld met de beleggers.

Ter beperking van risico wordt een onderpand (‘collateral’) geëist, zodat de uitlener beschermd is bij problemen bij de inlener. De inlener is in het geval van Saxo, Lynx en DeGiro de broker zelf. Die fungeert als tegenpartij en is verplicht om gelijkwaardige effecten of de gelijkwaardige contante waarde aan de belegger terug te geven. De broker leent de ingeleende effecten weer uit aan andere marktpartijen. 

Wat levert het op?
De markt voor het uitlenen van aandelen – “securities lending and borrowing” – draait om vraag en aanbod. Bij hoge short-interesse kan het rendement oplopen, soms tot 20 procent bij aandelen van bedrijven in zwaar weer. Op shortsell.nl is te zien welke aandelen momenteel veel worden uitgeleend.

Bij aandelen met beperkte beurswaarde kan het rendement richting de 5 procent gaan. Voor gangbare aandelen ligt het rendement doorgaans rond de 0,5 procent, waarvan de klant na aftrek van de brokervergoeding en brokerkosten ongeveer 0,25 procent overhoudt.

Er zijn ook ETF’s die inkomsten genereren via uitlenen. Zo behaalt de iShares AEX UCITS ETF een rendement op uitlenen van 0,02 procent. Dat lijkt buitengewoon karig. Als gemiddeld een tiende van de portefeuille wordt uitgeleend tegen 0,20 procent, dan is het echter een verklaarbaar rendement. Exotische effecten leveren doorgaans meer op. 

Op een portefeuille van 40.000 euro, waarvan een tiende wordt uitgeleend tegen 0,25 procent, zou het een extra jaarlijks rendement opleveren van 10 euro. Het extra “passief inkomen” waar DeGiro over rept, moet u waarschijnlijk met een korreltje zout nemen.

Wat is het risico?
Het risico is heel klein, maar nooit nihil. Voor klanten van DeGiro is het goed om rekening te houden met de volgende structuur. Normaal staan uw effecten veilig in Stichting DeGiro. Maar bij uitgeleende aandelen verliest u deze bescherming, omdat DeGiro dan de tegenpartij wordt.

Dan worden de uitgeleende effecten niet meer afgescheiden aangehouden. Als de broker in een extreem scenario failliet gaat, zijn beleggers afhankelijk van het onderpand op de uitgeleende aandelen. Het onderpand wordt bij DeGiro aangehouden in de afgescheiden Stichting Collateral (een aparte entiteit die het onderpand beheert). Dat biedt bescherming, maar geen garantie. Het onderpand kan in een dag tijd gedaald zijn in waarde.
Als dat gebeurt kán er een afslag komen op de waarde van de uitgeleende aandelen. De afslag wordt evenredig verdeeld over alle beleggers die effecten hebben uitgeleend. Wat het restant betreft wordt de belegger vervolgens een “gewone” schuldeiser bij de curator. In de praktijk krijgen schuldeisers bij faillissementen vaak zeer weinig of niets terug.

Operationele risico’s
Naast het insolventierisico kunnen er operationele vertragingen optreden. DeGiro werkt samen met externe partijen. Hierdoor kan het voorkomen dat dividend wat later wordt uitgekeerd, of dat verkopen van effecten vertraagd worden door problemen bij externe partners.

Extra risico: combineren van beleggen met geleend geld en uitlenen
Beleggen met geleend geld is extra risicovol. Elk boek over verstandig beleggen raadt het dan ook sterk af. Combineert u dit met het uitlenen van uw aandelen via DeGiro, dan stapelt u risico’s op elkaar. Dat zijn geen risico’s die u tegen elkaar kunt wegstrepen.

In het extreme scenario dat DeGiro failliet gaat terwijl uw aandelen zijn uitgeleend, kunt u die aandelen deels kwijt zijn. Dat is al vervelend genoeg. Maar het wordt nog nijpender: het geleende geld waarmee u heeft belegd, moet u alsnog terugbetalen. Ook als u bij de curator in de rij staat om uw uitgeleende aandelen of hun waarde terug te krijgen. Het onderpand dat DeGiro via Stichting Collateral aanhoudt biedt enige bescherming, maar is niet gegarandeerd toereikend. In dat geval blijft u achter met een restschuld én een restvordering — een pijnlijke combinatie.

Meewerken aan shorten, is dat verstandig?
Het voelt tegenstrijdig om iemand te helpen speculeren tegen een aandeel dat u zelf bezit — “penny wise, pound foolish”, zou u denken. Toch toont academisch onderzoek aan dat short selling bijdraagt aan efficiënte prijsvorming. Het verkleint de kans op bubbels, bevordert koersstabiliteit en verhoogt de liquiditeit. Bovendien staat tegenover elke shorter een nieuwe koper, waardoor het aantal aandelen in omloop toeneemt en de markt dieper wordt.

Een voorbeeld: er is een bedrijf met 100 aandelen. Een short seller leent er 10, en verkoopt ze op de beurs. Iemand koopt die aandelen op de beurs. Dan zijn er 110 aandelen, en een “short interest” van 10.

DeGiro’s nieuwe aanpak – wat verandert er?
DeGiro heeft klanten geïnformeerd dat ze zich kunnen aanmelden voor het uitleenprogramma, waarmee de broker zich schaart naast partijen als Interactive Brokers en Saxobank. Hoewel de algemene voorwaarden al uitlenen toestonden, bevestigt DeGiro dat hier tot nu toe geen gebruik van werd gemaakt.

De dienst wordt nu pas geactiveerd na expliciete toestemming van de klant. Wie niet instemt, merkt geen verandering. Beleggers kunnen het programma bovendien op elk moment weer uitschakelen.

Volgens de Voorwaarden Uitlenen van Effecten krijgen klanten inzicht in welke aandelen zijn uitgeleend en welk onderpand daar tegenover staat.

Stemrecht, dividend en verkopen
Er zijn enkele kleine gevolgen van het uitlenen van effecten. Voor de langetermijnbelegger die geen gebruikmaakt van stemrecht, verandert er weinig in de praktijk.

Stemrecht
Met aandelen die zijn uitgeleend kunt u niet stemmen. Wilt u toch gebruik maken van stemrecht op uw aandelen bij de algemene vergadering van aandeelhouders, dan moeten de aandelen worden terug gehaald (“recall”). Bij DeGiro gebeurt dit automatisch als u aangeeft te willen stemmen.

Dividend
DeGiro geeft aan dat klanten het dividend ontvangen op de aandelen die zijn uitgeleend. Wel is het mogelijk dat het iets later arriveert.

Verkopen
DeGiro geeft aan dat uitgeleende aandelen ‘te allen tijde’ zijn te verkopen.

Ten slotte
Het extra rendement is minimaal – en ook lange termijnbeleggers zullen in absolute bedragen nauwelijks profiteren van extra baten uit het uitlenen van aandelen. Daarnaast verliezen zij wel het belangrijke recht om gebruik te maken van hun stemrecht. Het financiële risico is, door verschillende waarborgen, ook zeer klein. Houd er daarbij wel rekening mee dat in uitzonderlijke marktomstandigheden ook uitzonderlijke situaties kunnen ontstaan. Zolang alles goed gaat, is het risico laag, maar juist in een crisis kan een partij in de keten in de problemen komen. Vertragingen zijn dan niet uitgesloten. De keuze is wat dat betreft heel persoonlijk.