Het Amerikaanse begrotingstekort is in een paar jaar sterk gedaald. Goed en ook enigszins verrassend nieuws, waaruit lessen te trekken zijn voor het wereldwijde debat over overheidsfinanciën.
Het tekort van de VS piekte in 2009 op 1,4 biljoen euro, of bijna 10 procent van de Amerikaanse economie.
Het afgelopen begrotingsjaar dat afliep op 1 oktober was het tekort nog maar een derde daarvan.
De oorzaken voor het dalende begrotingstekort zitten zowel aan de inkomsten- als aan de uitgavenkant. Voor de inkomsten is de aantrekkende economie een belangrijke verklaring.
De belastinginkomsten zijn hierdoor opgelopen. Tegelijkertijd namen de uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen af. Dat heeft deels te maken met de aantrekkende economie, maar ook met een verkorting van de looptijd van werkloosheidsuitkeringen.
Daartegenover stond dat de uitgaven amper stegen. Ook weer een gevolg van bezuinigingsbeleid. De discretionaire uitgaven, uitgaven anders dan aan uitkeringen en zorg, liggen al een paar jaar op het hakblok.
Natuurlijk, de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, helpt op verschillende manieren een handje mee. De reeks aan maatregelen die de economie moest aanjagen heeft rentestanden naar historisch lage niveaus geduwd.
De Amerikaanse overheid betaalt hierdoor relatief weinig rente op zijn omvangrijke staatsschuld. Daarnaast heeft de Fed zelf Amerikaans staatspapier opgekocht. De rente-inkomsten worden ook uitgekeerd aan de overheid. Indirect betaalt de staat dus rente aan zichzelf.
De keerzijde van al het goede nieuws over teruglopende tekorten is dat de verwachting is dat het tekort na 2016 weer zal oplopen. Dit komt vooral door de vergrijzing met bijbehorende kostenstijgingen aan ouderdomsuitkeringen en zorg.
Uit het sterke dalen van het tekort zijn een paar lessen te trekken voor het debat over ontsporende begrotingstekorten.
1.Economisch herstel is cruciaal
Een recessie leidt altijd direct tot verslechtering van de overheidsfinanciën door dalende belastinginkomsten en hogere uitkeringsuitgaven. Zodra de recessie voorbij is herstellen de overheidsfinanciën ook weer. Een deel van de oplossing dient zich dus vanzelf aan.
2. Bezuinigen is ook nodig
Economische groei is onontbeerlijk om uit het tekortmoeras te komen, omdat het leidt tot meer inkomsten. Maar het is duidelijk dat de bezuinigingen ook een flinke bijdrage leveren aan het herstel. De uitgaven aan defensie en andere posten waarover de Amerikaanse politiek elk jaar kan beslissen zijn het afgelopen jaar gedaald.
Tegenover een inkomstenstijging van 250 miljard dollar stond een uitgavenstijging van slechts 50 miljard dollar.
3. Doemscenario's komen vaak niet uit...
De hoofdreden die wordt genoemd om het tekort aan te pakken is de dreiging dat investeerders op een gegeven moment een hogere rente zullen eisen. Het is duidelijk dat dit niet is gebeurd de afgelopen jaren.
De belangrijkste drijvers van de rente in de VS waren de afgelopen jaren het beleid van de Fed en onrust elders in de wereld waardoor beleggers in beleggingen in de VS vluchtten met een daling van de rente tot gevolg.
4. ...ook die van kredietbeoordelaars niet
In 2010 toen het tekort leidde tot een hevige botsing in de Amerikaanse politiek. Kredietbeoordelaar S&P zag hierin aanleiding om Amerikaans schuldpapier een lagere rating te geven.
Vooral het vermeende disfunctioneren van de politiek werd daarbij genoemd. Hierdoor zou er een kans zijn op wanbetaling door de overheid. Sindsdien zijn er nog enkele heftige confrontaties geweest, maar het eindresultaat is een sterke krimp van het tekort en het verdwijnen van het onderwerp van de politieke agenda.
Het afgelopen begrotingsjaar dat afliep op 1 oktober was het tekort nog maar een derde daarvan.
De oorzaken voor het dalende begrotingstekort zitten zowel aan de inkomsten- als aan de uitgavenkant. Voor de inkomsten is de aantrekkende economie een belangrijke verklaring.
De belastinginkomsten zijn hierdoor opgelopen. Tegelijkertijd namen de uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen af. Dat heeft deels te maken met de aantrekkende economie, maar ook met een verkorting van de looptijd van werkloosheidsuitkeringen.
Daartegenover stond dat de uitgaven amper stegen. Ook weer een gevolg van bezuinigingsbeleid. De discretionaire uitgaven, uitgaven anders dan aan uitkeringen en zorg, liggen al een paar jaar op het hakblok.
Natuurlijk, de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, helpt op verschillende manieren een handje mee. De reeks aan maatregelen die de economie moest aanjagen heeft rentestanden naar historisch lage niveaus geduwd.
De Amerikaanse overheid betaalt hierdoor relatief weinig rente op zijn omvangrijke staatsschuld. Daarnaast heeft de Fed zelf Amerikaans staatspapier opgekocht. De rente-inkomsten worden ook uitgekeerd aan de overheid. Indirect betaalt de staat dus rente aan zichzelf.
De keerzijde van al het goede nieuws over teruglopende tekorten is dat de verwachting is dat het tekort na 2016 weer zal oplopen. Dit komt vooral door de vergrijzing met bijbehorende kostenstijgingen aan ouderdomsuitkeringen en zorg.
Uit het sterke dalen van het tekort zijn een paar lessen te trekken voor het debat over ontsporende begrotingstekorten.
1.Economisch herstel is cruciaal
Een recessie leidt altijd direct tot verslechtering van de overheidsfinanciën door dalende belastinginkomsten en hogere uitkeringsuitgaven. Zodra de recessie voorbij is herstellen de overheidsfinanciën ook weer. Een deel van de oplossing dient zich dus vanzelf aan.
2. Bezuinigen is ook nodig
Economische groei is onontbeerlijk om uit het tekortmoeras te komen, omdat het leidt tot meer inkomsten. Maar het is duidelijk dat de bezuinigingen ook een flinke bijdrage leveren aan het herstel. De uitgaven aan defensie en andere posten waarover de Amerikaanse politiek elk jaar kan beslissen zijn het afgelopen jaar gedaald.
Tegenover een inkomstenstijging van 250 miljard dollar stond een uitgavenstijging van slechts 50 miljard dollar.
3. Doemscenario's komen vaak niet uit...
De hoofdreden die wordt genoemd om het tekort aan te pakken is de dreiging dat investeerders op een gegeven moment een hogere rente zullen eisen. Het is duidelijk dat dit niet is gebeurd de afgelopen jaren.
De belangrijkste drijvers van de rente in de VS waren de afgelopen jaren het beleid van de Fed en onrust elders in de wereld waardoor beleggers in beleggingen in de VS vluchtten met een daling van de rente tot gevolg.
4. ...ook die van kredietbeoordelaars niet
In 2010 toen het tekort leidde tot een hevige botsing in de Amerikaanse politiek. Kredietbeoordelaar S&P zag hierin aanleiding om Amerikaans schuldpapier een lagere rating te geven.
Vooral het vermeende disfunctioneren van de politiek werd daarbij genoemd. Hierdoor zou er een kans zijn op wanbetaling door de overheid. Sindsdien zijn er nog enkele heftige confrontaties geweest, maar het eindresultaat is een sterke krimp van het tekort en het verdwijnen van het onderwerp van de politieke agenda.