De toon was al gezet. “Kosten en rendement staan bovenaan mijn prioriteitenlijst”, aldus Marguerite Bérard bij haar aanstelling in de aandeelhoudersvergadering van april dit jaar.

Beleggers rekenden voorafgaand aan de Capital Markets Day van dinsdag daarom op concrete doelen om de structureel te hoge kosten bij de Amsterdamse bank terug te dringen. De kostenratio — de maatstaf voor hoeveel kosten een bank maakt voor elke euro aan inkomsten — moet in 2028 onder de 55 procent uitkomen, zo maakte Bérard bekend. De laatste jaren komt dat getal niet onder de 60 procent.

Om dit te bereiken wil de bank de organisatie ingrijpend versimpelen, het aantal medewerkers met ruim vijfduizend terugbrengen, overlappende IT-systemen uitfaseren en synergievoordelen behalen uit de recente overnames van de Duitse vermogensbeheerder HAL en NIBC. In totaal moet dit pakket de komende jaren zo’n 900 miljoen euro aan kostenbesparingen opleveren.

Mislukte bespaarpogingen
Dat zijn grote woorden. Maar het verleden leert dat het besparen van kosten bij ABN Amro niet eenvoudig is. De vorige ceo, Robert Swaak, presenteerde eind 2020 een vergelijkbaar kostenprogramma, inclusief een personeelsreductie van 15 procent en verlaging van de kostenbasis met honderden miljoenen tot 4,7 miljard euro in 2024.

Het liep anders. Door gebrekkige anti-witwascontroles moest de bank een schikking van 480 miljoen euro treffen en duizenden extra medewerkers aannemen om achterstanden in de administratie rondom mogelijke witwaspraktijken bij klanten weg te werken. Met daarbovenop een scherpe stijging van de looninflatie na corona liep de kostenbasis juist op, tot naar verwachting 5,6 miljard euro dit jaar.

Ceo Bérard spreekt nu over een kantelpunt. De grootste achterstanden bij het witwasdossier zijn weggewerkt en het politieke klimaat is veranderd. Minister van Financiën Eelco Heinen presenteerde eerder dit jaar een nieuwe anti-witwasaanpak. Hij noemde de huidige controles “doorgeslagen, met negatieve gevolgen voor burgers en ondernemers.” Daarnaast biedt de inzet van kunstmatige intelligentie mogelijkheden om taken verder te automatiseren. Denk daarbij aan de klantenservice, administratie en het coderen van software.

Daartegenover staan hogere kosten door de overname van HAL en NIBC. Het verbeteren van de kostenratio moet daarom vooral komen uit een hogere inkomstenbasis: ABN Amro mikt op meer dan 10 miljard euro omzet in 2028.

De bank zet voor groei vooral in op de particuliere hypotheekmarkt, vermogensbeheer en het afwikkelen van beurstransacties (clearing). Een kostenratio van 55 procent komt dan uit op zo’n 5,5 miljard euro aan kosten in 2028, bijna gelijk aan het huidige niveau.

De kostenratio moet eindelijk omlaag

Bron: rapportages ABN Amro. Kosten en inkomsten in miljarden euro’s. *2028 op basis van nieuwe doelstellingen.

Naast kostenbeheersing mikt de bank op een tweede belangrijke verbetering: efficiënter gebruik van kapitaal. In de afgelopen jaren moest ABN Amro steeds meer kapitaalbuffers aanhouden doordat de zogenoemde risicogewogen activa (RWA) opliepen.

Die maatstaf geeft elke lening een risicoweging: laag voor een Duitse staatslening, hoog voor een consumptief krediet. Op basis daarvan wordt bepaald hoeveel kapitaalbuffers de bank moet aanhouden.

Onvoldoende data
Opvallend is dat de totale leningportefeuille de afgelopen jaren kleiner werd, terwijl de risicogewogen activa juist opliepen. De stijging van de RWA kwam vooral doordat toezichthouders vonden dat de datakwaliteit bij ABN Amro onvoldoende was om het risico van veel kredieten nauwkeurig te bepalen. De bank moest daardoor uit voorzorg hogere risicowegingen (‘add-ons’) toepassen.

Bij mkb-leningen speelt bijvoorbeeld het probleem dat ABN Amro vaak niet hard kan maken dat het echt om een klein bedrijf gaat. Soms blijkt het om een dochter van een groot concern te gaan. In zulke gevallen mag de bank geen korting op de kapitaaleis toepassen. Het gevolg was dat ABN Amro een steeds groter deel van de winst moest oppotten en niet kon uitkeren (zie eerdere analyse).

Zakelijke kredieten
Vooral de zakelijke tak drukt zwaar op het kapitaal van de bank en vertegenwoordigt bijna zestig procent van het RWA-totaal. Het gaat hierbij om complexere en veelal risicovollere leningen dan een rechttoe rechtaan particuliere hypotheek. ABN Amro wil dit aandeel richting 2028 terugbrengen tot ongeveer de helft van het totaal.

De bank wil haar zakelijke portefeuille op grote schaal opschonen door afscheid te nemen van risicovollere leningen, gegevens over klanten beter vastleggen en gebruikmaken van systematische risicotransfers (SRT). Daarbij wil het kredietrisico tegen vergoeding overhevelen naar institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen. Andere banken zoals ING zijn hier ook al mee begonnen, ABN Amro volgt nu dezelfde route.

Zakelijke tak duwde de post risicogewogen activa fors omhoog

Bron: rapportages ABN Amro. Bedragen in miljarden euro’s.

Als het lukt om zowel de kosten als het kapitaalbeslag terug te dringen, zou het rendement op eigen vermogen eindelijk structureel omhoog kunnen. De bank mikt op een rendement op eigen vermogen (ROE) van meer dan 12 procent in 2028, een duidelijke verbetering ten opzichte van de 9 à 10 procent waar de bank dit jaar zelf op mikt. Alleen in 2023 werd de drempel van 12 procent kortstondig gehaald, dankzij uitzonderlijk hoge rentemarges na de snelle renteverhogingen van de ECB.

Forse uitkeringen
Door het verhoogde rendement en efficiëntere inzet van kapitaal worden beleggers royale uitkeringen in het vooruitzicht gesteld. ABN Amro zegt de komende drie jaar 7,5 miljard euro uit te kunnen keren via dividend en aandeleninkoop, oftewel bijna een derde van de huidige beurswaarde.

Toch past er een kanttekening bij ABN’s ambitieniveau. Zelfs met een beoogde ROE van 12 procent speelt ABN Amro nog niet in de eredivisie van de Europese banken. Concurrenten als ING, KBC en Santander zitten de laatste jaren comfortabel op 13 tot 14 procent.

Door de spectaculaire koersstijging van 90 procent sinds begin dit jaar, is de koers-boekwaardeverhouding van ABN Amro opgelopen richting de 1. Hiermee zijn beleggers al vooruitgelopen op een structureel hogere ROE, die in de buurt komt van de nieuwe doelstellingen.

Lukt het Bérard niet om de winstgevendheid écht op te krikken, dan krijgt haar Franse frisse wind al snel een koude douche op de beurs.

ABN Amro haalt zelden een ROE van 12 procent

Bron: rapportages ABN Amro